امرء القیس از ممالک خشک لب

هم کشیدش عشق از خطهٔ عرب

تا بیامد خشت می زد در تبوک

با ملک گفتند شاهی از ملوک

امرء القیس آمدست این جا به کد

در شکار عشق و خشتی می زند

آن ملک برخاست شب شد پیش او

گفته او را ای ملیک خوب رو

یوسف وقتی دو ملکت شد کمال

مر ترا رام از بلاد و از جمال

گشته مردان بندگان از تیغ تو

وان زنان ملک مه بی میغ تو

پیش ما باشی تو بخت ما بود

جان ما از وصل تو صد جان شود

هم من و هم ملک من مملوک تو

ای به همت ملک ها متروک تو

فلسفه گفتش بسی و او خموش

ناگهان وا کرد از سر روی پوش

تا چه گفتش او به گوش از عشق و درد

هم چو خود در حال سرگردانش کرد

دست او بگرفت و با او یار شد

او هم از تخت و کمر بیزار شد

تا بلاد دور رفتند این دو شه

عشق یک کرت نکردست این گنه

بر بزرگان شهد و بر طفلانست شیر

او بهر کشتی بود من الاخیر

غیر این دو بس ملوک بی شمار

عشقشان از ملک بربود و تبار

جان این سه شه بچه هم گرد چین

هم چو مرغان گشته هر سو دانه چین

زهره نی تا لب گشایند از ضمیر

زانک رازی با خطر بود و خطیر

صد هزاران سر بپولی آن زمان

عشق خشم آلوده زه کرده کمان

عشق خود بی خشم در وقت خوشی

خوی دارد دم به دم خیره کشی

این بود آن لحظه کو خشنود شد

من چه گویم چونک خشم آلود شد

لیک مرج جان فدای شیر او

کش کشد این عشق و این شمشیر او

کشتنی به از هزاران زندگی

سلطنت ها مردهٔ این بندگی

با کنایت رازها با هم دگر

پست گفتندی به صد خوف و حذر

راز را غیر خدا محرم نبود

آه را جز آسمان هم دم نبود

اصطلاحاتی میان هم دگر

داشتندی بهر ایراد خبر

زین لسان الطیر عام آموختند

طمطراق و سروری اندوختند

صورت آواز مرغست آن کلام

غافلست از حال مرغان مرد خام

کو سلیمانی که داند لحن طیر

دیو گرچه ملک گیرد هست غیر

دیو بر شبه سلیمان کرد ایست

علم مکرش هست و علمناش نیست

چون سلیمان از خدا بشاش بود

منطق الطیری ز علمناش بود

تو از آن مرغ هوایی فهم کن

که ندیدستی طیور من لدن

جای سیمرغان بود آن سوی قاف

هر خیالی را نباشد دست باف

جز خیالی را که دید آن اتفاق

آنگهش بعدالعیان افتد فراق

نه فراق قطع بهر مصلحت

که آمنست از هر فراق آن منقبت

بهر استبقاء آن روحی جسد

آفتاب از برف یک دم درکشد

بهر جان خویش جو زیشان صلاح

هین مدزد از حرف ایشان اصطلاح

آن زلیخا از سپندان تا به عود

نام جمله چیز یوسف کرده بود

نام او در نامها مکتوم کرد

محرمان را سر آن معلوم کرد

چون بگفتی موم ز آتش نرم شد

این بدی کان یار با ما گرم شد

ور بگفتی مه برآمد بنگرید

ور بگفتی سبز شد آن شاخ بید

ور بگفتی برگها خوش می طپند

ور بگفتی خوش همی سوزد سپند

ور بگفتی گل به بلبل راز گفت

ور بگفتی شه سر شهناز گفت

ور بگفتی چه همایونست بخت

ور بگفتی که بر افشانید رخت

ور بگفتی که سقا آورد آب

ور بگفتی که بر آمد آفتاب

ور بگفتی دوش دیگی پخته اند

یا حوایج از پزش یک لخته اند

ور بگفتی هست نانها بی نمک

ور بگفتی عکس می گردد فلک

ور بگفتی که به درد آمد سرم

ور بگفتی درد سر شد خوشترم

گر ستودی اعتناق او بدی

ور نکوهیدی فراق او بدی

صد هزاران نام گر بر هم زدی

قصد او و خواه او یوسف بدی

گرسنه بودی چو گفتی نام او

می شدی او سیر و مست جام او

تشنگیش از نام او ساکن شدی

نام یوسف شربت باطن شدی

ور بدی دردیش زان نام بلند

درد او در حال گشتی سودمند

وقت سرما بودی او را پوستین

این کند در عشق نام دوست این

عام می خوانند هر دم نام پاک

این عمل نکند چو نبود عشقناک

آنچ عیسی کرده بود از نام هو

می شدی پیدا ورا از نام او

چونک با حق متصل گردید جان

ذکر آن اینست و ذکر اینست آن

خالی از خود بود و پر از عشق دوست

پس ز کوزه آن تلابد که دروست

خنده بوی زعفران وصل داد

گریه بوهای پیاز آن بعاد

هر یکی را هست در دل صد مراد

این نباشد مذهب عشق و وداد

یار آمد عشق را روز آفتاب

آفتاب آن روی را هم چون نقاب

آنک نشناسد نقاب از روی یار

عابد الشمس است دست از وی بدار

روز او و روزی عاشق هم او

دل همو دلسوزی عاشق هم او

ماهیان را نقد شد از عین آب

نان و آب و جامه و دارو و خواب

هم چو طفلست او ز پستان شیرگیر

او نداند در دو عالم غیر شیر

طفل داند هم نداند شیر را

راه نبود این طرف تدبیر را

گیج کرد این گردنامه روح را

تا بیابد فاتح و مفتوح را

گیج نبود در روش بلک اندرو

حاملش دریا بود نه سیل و جو

چون بیابد او که یابد گم شود

هم چو سیلی غرقهٔ قلزم شود

دانه گم شد آنگهی او تین بود

تا نمردی زر ندادم این بود